us2grow

Trong bài viết về chủ đề Tự do tài chính – hay phong trào FIRE ở bài viết trước, mình có nhắc đến một trong những cách đầu tư phổ biến hiện nay là giấy tờ có giá. Giấy tờ có giá rất đa dạng, tuy nhiên, hai loại sản phẩm đầu tư phổ biến nhất thuộc nhóm này ở Việt Nam chính là Cổ phiếu và Trái phiếu? Vậy chúng là gì và làm sao chúng ta có thể kiếm được tiền từ chúng.

Cổ phiếu

Hãy tưởng tượng, bạn muốn xây dựng một nhà máy sản xuất cà phê ngon bậc nhất trên thế giới. Bằng tài năng của mình, bạn đã tìm ra được công thức đặc biệt và bắt đầu sản xuất đem đi bán. Đầu tiên bạn bán cho gia đình, bạn bè, hàng xóm và ai cũng khen, bạn bán hết sạch chỉ trong vài giờ đầu tiên.

Lúc này bạn muốn mua máy móc và thuê nhân công để sản xuất hàng loạt, phân phối và bán thật nhiều rộng khắp cả nước. Nhưng bạn không có tiền. Thế là bạn nhờ “ông chú ở Viettel” liên hệ với Sở giao dịch chứng khoán để phát hành “Cổ phiếu” hay “Cổ phần”. Hàng trăm nhà đầu tư thử cà phê và quyết định mua “cổ phiếu” của bạn. Tiền mua cổ phiếu được bạn sử dụng để đầu tư máy móc, nhân công, vật liệu và nhờ đó nhà máy của bạn càng lúc càng lớn. Lúc này không chỉ bạn mà bất kỳ ai sở hữu “cổ phiếu” cũng đã trở thành chủ sở hữu của nhà máy (hay còn gọi là “cổ đông”)

Thế nhưng, ngoài chức danh “chủ sở hữu” của nhà máy thì điều gì sẽ giữ chân và khiến các cổ đông tiếp tục bỏ tiền vào nhà máy trà sữa của bạn trong những năm sắp tới? Hiểu được nhu cầu này, bạn quyết định chia sẻ phần lợi nhuận kiếm được mỗi năm cho các cổ đông (gọi là “Cổ tức”). Nhà máy kiếm được lợi nhuận nhiều thì chia cổ tức nhiều, kiếm được lợi nhuận ít thì chia cổ tức ít. Giả sử nhà máy kiếm được $100,000 một năm sau khi trừ đi chi phí và thuế. Bạn thống nhất sẽ trích ra 30% = $30,000 và chia đều cho tất cả các cổ đông.

Cách kiếm tiền thứ nhất từ Cổ phiếu: Cổ tức

Lúc này cổ phiếu của nhà máy đã có mặt trên thị trường chứng khoán. Giá cổ phiếu trên bảng điện thị trường sẽ thay đổi tùy vào kỳ vọng của các nhà đầu tư. Họ nghĩ rằng bạn đẹp trai/ đẹp gái, thông minh, sáng sủa; kế hoạch kinh doanh rõ ràng, tiềm năng thì sẽ kỳ vọng giá cổ phiếu sẽ tăng. Khi số đông nhà đầu tư nghĩ thế thì họ sẽ có nhu cầu mua cổ phiếu của bạn, và theo quy luật cung cầu cơ bản – khi cầu cao hơn cung thì giá tăng.

Lúc cổ phiếu mới phát hành, mức giá là $2. Nhưng vì nhu cầu cao, giá cổ phiếu tăng lên $10. Vậy là những ai mua cổ phiếu với mức giá ban đầu là $2, ở thời điểm hiện tại, họ đã có lợi nhuận gấp 5 lần (nếu họ bán ra và hiện thực hóa khoản lợi nhuận).

Cách kiếm tiền thứ hai từ Cổ phiếu: Chênh lệch giá mua và giá bán

Trái phiếu

Lúc này, bạn đã xây dựng được nhà máy lớn hơn và thống trị cả thị trường miền Nam. Bây giờ bạn muốn mở rộng sang cả nước. Thế nhưng, số người chịu mua cổ phiếu có giới hạn. Sau khi khảo sát thị trường, bạn nhận ra có những người không thích loại lợi nhuận cổ tức biến động như thế – khi cổ tức nhiều hay ít phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty.

Do đó, bạn phát hành ra một loại giấy tờ có giá khác là Trái phiếu. Với loại giấy tờ có giá này, bạn sẽ nhận được một số tiền có thể nói là cố định hàng năm mà không chịu ảnh hưởng bởi hiệu quả hoạt động của nhà máy.

Ví dụ lợi suất trái phiếu = 10%, cổ tức = 5% thì bạn vẫn nhận được 10% giá trị trái phiếu. Và ngược lại, nếu năm đó nhà máy làm ăn tốt và cổ tức tương đương 15% giá trị trái phiếu thì bạn cũng chỉ nhận được 10% thôi.

Và bởi tính cố định của lợi suất, trong khi tình hình kinh doanh thì biến động thường xuyên, và chắc chắn bạn cũng không muốn “chôn” tiền của mình cố định ở một nơi trong thời gian quá dài, trái phiếu có thời gian đáo hạn (hay hiểu nôm na là thời gian hiệu lực và được tính bằng năm). Tại thời điểm đáo hạn, bạn sẽ nhận được lại số tiền bỏ ra ban đầu – rất giống như gửi tiết kiệm ngân hàng 😀

Cách kiếm tiền từ Trái phiếu: Lợi suất trái phiếu

Vậy ta có thể thấy việc lựa chọn giữa Cổ phiếu hay Trái phiếu sẽ tùy thuộc vào khẩu vị đầu tư của từng nhà đầu tư. Trái phiếu sẽ phù hợp với những ai muốn sự an toàn ổn định, Cổ phiếu sẽ đem lại lợi nhuận cao hơn, nhưng rủi ro cũng cao hơn. Tuy nhiên, Cổ phiếu yêu cầu số tiền cần bỏ ra ban đầu thấp hơn Trái phiếu.

Bảng so sánh cổ phiếu và trái phiếu:

	Cổ phiếu	Trái phiếu
Vị thế trong công ty	Chủ sở hữu	Chủ nợ
Bản chất	Giấy xác nhận quyền sở hữu	Giấy xác nhận khoản cho vay
Quyền lợi	– Cổ tức (không cố định) – Được tham gia vào việc điều hành công ty	– Lợi suất cố định – Không có tiếng nói trong công ty
Thời hạn sở hữu	Vô thời hạn	Có thời gian đáo hạn
Thứ tự ưu tiên nếu công ty phá sản	Xếp sau Trái phiếu (đều là chủ sở hữu nên “Có phúc cùng hưởng, có họa cùng chia”)	Ưu tiên hơn so với Cổ phiếu

---

Trên đây là những kiến thức cơ bản mà mình cho là trọng tâm và cố gắng diễn giải làm sao cho đơn giản, gần gũi với mọi người nhất. Thực tế, Trái phiếu có rất nhiều loại như Trái phiếu bảo đảm hay Trái phiếu với lãi suất thả nổi… các bạn có thể tìm hiểu thêm, tuy nhiên, mình không muốn mọi thứ trở nên quá phức tạp vì thật ra chúng chỉ là những biến thể để phục vụ mục đích cốt lõi ở trên.

Về kế hoạch sắp tới, mình dự định sẽ viết về những chủ đề đầu tư khác (vd các phương pháp phân tích cổ phiếu, cách phân tích báo cáo tài chính, mô hình định giá…). Nếu mọi người cảm thấy hứng thú về chủ đề đầu tư và muốn mình bàn thêm về một vấn đề nào đó thì hãy để lại comments ở phần bình luận bên dưới nhé.

Cheers,

HB